სოციალური მედია

ადამიანებს ტერმინებისადმი ერთგვარი, მოკრძალებული დამოკიდებულება გვაქვს. არადა, რა არის ტერმინი? უბრალოდ სიტყვა, ან შესიტყვება, რომელსაც რაიმე დარგის, ცნების ან სპეციალური საგნის აღსანიშნად ვიყენებთ. უფრო მეტიც, ტერმინებს უბრალო, ჩვენნაირი ადამიანები იგონებენ. მერე ამ მოგონილ ტერმინებს ვიმეორებთ ანუ ვამკვიდრებთ, მერე კი ჩვენი განათლებულობის სადემონსტრაციოდ ვიყენებთ.

კაცობრიობა ვითარდება, წინ მიდის, ტერმინების რაოდენობაც სულ მატულობს და მატულობს. ამიტომაც ამ სიმრავლეში ტერმინის უკან მდგარი ცნება სადღაც იკარგება და ხშირად მხოლოდ ტერმინიღა შეგრჩება ხოლმე ხელში. აი, თითქოს კი იცი რას უნდა ნიშნავდეს, აი ხვდები კიდეც, მაგრამ ვინმემ რომ გკითხოს ამიხსენიო, ვერ აუხსნი.

ასე მაგალითად, ბოლო დროს სულ უფრო და უფრო ხშირად გვესმის სიტყვა „მედიები“. იმდენად შევეჩვიეთ ამ ტერმინს, ვინმეს რომ ჰკითხო ამიხსენი რას ნიშნავსო, გაკვირვებული შემოგხედავს, როგორ, ნუთუ არ იციო. არადა, რომ ჩაეძიო, შეიძლება რიგიანად ვერც განმარტოს.

განმარტებით ლექსიკონს თუ დავესესხებით, სახელი „მედია“ მრავლობითი რიცხვია, „მედიუმის“ და შესაბამისად, ტერმინის „მედიები“ ხმარება არასწორია. ტერმინი ასე განისაზღვრება: ინფორმაციის შენახვისა და გადმოცემის არხი, ან მოწყობილობა. შესაბამისად, ჩვენს თანამედროვე ცხოვრებაში ყოველი მხრიდან მედიით ვართ გარშემორტყმულნი. წიგნი, ჟურნალი, მობილური ტელეფონი, საგზაო ნიშნებიც კი – ყველგან, სადაც არ უნდა გაიხედო, ინფორმაციაა შენახული და ყოველი მხრიდან ინფორმაცია მოგვეწოდება.

მაგალითად, ხელოვნებაში ტერმინი მედია ასე განისაზღვრება: მასალა რომელსაც იყენებს ხელოვანი თავისი ნამუშევრის შესაქმნელად. (ტილო, ქაღალდის ფურცელი, ფანქარი, საღებავი და ა.შ.)

ტრადიციული მედია

ტრადიციული მედია იმიტომ არის ტრადიციული, რომ უკვე დიდი ხანია რაც არსებობს, შესაბამისად, კარგადაცაა შესწავლილი - ტელევიზიის მუშაობაზე წარმოდგენა მეტ-ნაკლებად ყველას გვაქვს, ყოველგვარი რეიტინგებისა და კვლევების გარეშე ვიცით, რომელი გადაცემაა პოპულარული და რომელი არა. ისიც მშვენივრად გვესმის, რომ თუკი რომელიღაც გადაცემა საღამოს რვა საათზე გადის, მისი ყურება მხოლოდ ამ დროს არის შესაძლებელი, თუკი, რა თქმა უნდა, ტელევიზიით მეორე დღეს არ გაიმეორეს. შესაბამისად, ისიც გვესმის, რომ ტრადიციულ მედიას სრული კონტროლი გააჩნდა დღის განრიგზე. თავად მედიის წარმომადგენლები განსაზღვრავდნენ რა უნდა გვანახონ და როდის, ტრადიციულ მედია საშუალებაში თითქმის არ არსებობდა უკუკავშირი, ის მაუწყებლობდა, მის მეორე მხარეს კი, მაყურებლები, მსმენელები ან კი სულაც მკითხველები იმყოფებოდნენ.

ოდესღაც მასმედია საერთოდ არ არსებობდა, პირველი მედია საშუალებები არც ისე დიდი ხნის წინ გაჩნდა. მერე ისინი სრულფასოვან მედიად ჩამოყალიბდნენ. ისინი ფლობდნენ ინფორმაციას და თავადვე განსაზღვრავდნენ დღის განრიგს. კონკურენტებს მხოლოდ სხვა მედია საშუალებებში ხედავდნენ. სხვა მხრივ კი, ყველაფერი კონტროლს ექვემდებარებოდა.

სოციალური მედია

სოციალური მედია საზოგადოების ცალკეული წევრის ან ჯგუფის მიერ შექმნილი მედია საშუალებაა, მაგალითად, ბლოგი, რომელზეც ინფორმაციის შენახვა ხდება და გადაცემა. ეს არის და ეს. თავად სიტყვა ბლოგი (blog) ასე განიმარტება: web log, ანუ ვებ ჩანაწერი. ბლოგი ერთგვარი ინტერნეტ გვერდია, რომელშიც მისი ავტორი ქრონოლოგიური თანამიმდევრობით განათავსებს ჩანაწერებს. ქართულენოვანი ბლოგებით დაინტერესებულ ადამიანს შეუძლია ამ ვებგვერდს მიმართოს - blogroll.ge - რომელზეც ქართული ბლოგების აგრეგატორია განთავსებული. აქ არის თავმოყრილი ქართული ბლოგები, აქვე შეიძლება უამრავ ქართულ ბლოგში ბოლოდროინდელი ჩანაწერების ნახვა, აქვეა ქართული ბლოგების რეიტინგებიც.

თუმცა სოციალური მედია მარტო ბლოგით არ შემოიფარგლება. მაგალითად, ნებისმიერ მსურველს შეუძლია თავისი ინტერნეტ ტელეარხი შექმნას, რის შესახებაც მოისურვებს, იმის შესახებ იმაუწყებლოს. მაგალითად, ამ გოგონას, რომელსაც თავისი ტელე არხი აქვს გახსნილი უკვე 13,904,955 მნახველი ჰყავდა. აი ლინკიც: http://www.youtube.com/user/ijustine. ეს კი ქართული ანალოგია: http://www.youtube.com/user/SweetBelladoreGirl.

თავისთავად სოციალური ქსელებიც ნელ-ნელა თავის თავზე იღებენ იმ ფუნქციებს, რომელიც ადრე მხოლოდ ტრადიციულ მედიებს ჰქონდათ თავის თავზე აღებული. უამრავი ადამიანი დღესდღეობით ახალ ამბებს ფეისბუქიდან იღებს.

როგორ შეცვალა სოციალურმა მედიამ ტრადიციული მედია საშუალებები

ბოლო დროს, სიტუაცია საგრძნობლად შეიცვალა. ჯერ ერთი, სოციალური მედია საკმაოდ განვითარდა, იმდენად, რომ ზოგიერთის თვალში ისინი ტრადიციულ მედია საშუალებებს გაუტოლდნენ. მაგალითად, ცოტა ხნის წინ, ამერიკაში გამართულ ერთ-ერთ კომპიუტერულ ტექნიკის გამოფენაზე, ბლოგერებს ისევე შეეძლოთ მოეთხოვათ აკრედიტაცია, როგორც ამას ტრადიციული მედია საშუალებების ჟურნალისტები აკეთებენ და შემდგომში მათაც ისეთივე საშვები დაურიგეს, როგორც ჟურნალისტებს.

მეორე მხრივ, თავად ტრადიციულმა მედია საშუალებებმა დაიწყეს სოციალური მედიის ხელთ არსებული საშუალებების გამოყენება. მაგალითად, რადიო თავისუფლების საიტზე, გარდა იმისა, რომ რადიოგადაცემების მოსმენა შეგიძლიათ, აქვე ნახავთ ამ რადიოსადგურის თანამშრომლების ბლოგებს. მსგავსი სიტუაციაა სხვა მედია საშუალებების ვებგვერდებზეც. უამრავ ქართულ ჟურნალს თუ სატელევიზიო გადაცემას ფეისბუქში თავის გვერდი აქვს განთავსებული. ზუსტად აქ მიმდინარეობს ხოლმე ცოცხალი დისკუსიები და ამგვარად ახერხებენ ტრადიციული მედია საშუალებები თავის აუდიტორიასთან ცოცხალი დიალოგი იქონიონ.

გაზეთი პრაიმ ტაიმი, N74

სანდრო ასათიანი

Facebook ანუ „პირწიგნაკი“

კომპიუტერული ტექნოლოგიების განვითარება ერთ ზღაპარს მაგონებს. ერთ ქალაქს ბოროტი გველეშაპი მართავდა. მერე, რა თქმა უნდა, კეთილი რაინდი გამოჩნდა და გველეშაპს შეებრძოლა. როგორც წესია და რიგი, რაინდმა გველეშაპი დაამარცხა. დაამარცხა და მისი ადგილი დაიკავა. უნდოდა ქალაქი სამართლიანად ემართა, მაგრამ ნელ-ნელა თავად გადაიქცა გველეშაპად. კომპიუტერული ტექნოლოგიების განვითარების ისტორიიდანაც უამრავი პარალელის მოძიებაა შესაძლებელი. არსებობენ უზარმაზარი მდიდარი კორპორაციები, რომლებიც კომპიუტერული პროგრამებისა და რესურსების ბაზარს მართავენ. მერე, რაიმე ახალი პროგრამა ან რესურსი ჩნდება, რომელიც, რომელიმე ნიჭიერი ინდივიდის ან ინდივიდთა ჯგუფის დაუღალავი შრომის ნაყოფია. ამ კომპიუტერულ პროგრამას დიდი კორპორაციების მიერ შექმნილი პროდუქტების ალტერნატივად აღიქვამენ და მას ყველა სიხარულით ხვდება. შემდეგ ეს პროგრამა სულ უფრო პოპულარული ხდება, ძალას იკრეფს, მისი შემქმნელები სულ უფრო მდიდრდებიან და მერე ეს რესურსი იგივეს სჩადის, რასაც დიდი კორპორაციები აკეთებენ. ცდილობს არ მისცეს გასაქანი კონკურენტებს. მაქსიმალურად გაფართოვდეს და მთელი ბაზარი დაიკავოს. ასეთია კომპანია მაიკროსოფტი, ასეთია საძიებო სისტემა „გუგლი“, რომლის დევიზიც, როგორ უცნაურადაც არ უნდა ჟღერდეს, არის – „არ ავნო სხვას“. და ასეთია სოციალური ქსელი Facebook-იც.

ამ სოციალური ქსელის დამფუძნებელს, მარკ ცუკერბერგს (Mark Elliot Zuckerberg) საკმაოდ ამბიციური გეგმები აქვს. მას სურს, რომ მისმა რესურსმა, Facebook-მა მთელი ინტერნეტი შთანთქოს. მისთვის მიზანი სავსებით ნათელია. თუკი აქამდე ადამიანთა უმრავლესობა ინტერნეტში მოგზაურობას საძიებო სისტემა Googlе-ს მთავარი გვერდიდან იწყებს. მარკს სურს, რომ მომავალში ყველა ვინც კი ინტერნეტს მოიხმარს ეს Facebook-ის დახმარებით გააკეთოს.

„პირწიგნაკი“

თავიდან ყველაფერი უბრალოდ გართობას ჰგავდა. ჰარვარდის უნივერსიტეტის სტუდენტმა მარკ ცუკერბერგმა (Mark Elliot Zuckerberg), 2004 წელს თავის მეგობრებთან ერთად ინტერნეტ გვერდი შექმნა. ამ გვერდის საშუალებით მომხმარებლებს საშუალება ჰქონდათ მეგობრების ფოტოები დაეთვალიერებინათ, ერთმანეთში შეტყობინებები გაეცვალათ. ახალ-ახალი ამხანაგები გაეჩინათ და მათ ფოტოებსა და ჩანაწერებზე კომენტარები დაეტოვებინათ. ერთი შეხედვით, ამ მარტივმა საიტმა დიდი პოპულარობა მოიპოვა ჰარვარდის უნივერსიტეტის სტუდენტებს შორის. ცოტა ხანში მარკ ცუკერბერგი სხვა უნივერსიტეტის სტუდენტებმა აიკლეს თავიანთი წერილებით. ისინი სთხოვდნენ მას, რომ თავადაც ჰქონოდათ საშუალება ფეისბუქით ესარგებლათ. შემდეგ Facebook-ი სხვადასხვა უნივერსიტეტის სტუდენტების ხარჯზე ფართოვდებოდა. ხოლო 2006 წელს მასში დარეგისტრირების საშუალება ნებისმიერ 13 წელს გადაცილებულ ადამიანს მიეცა.

ბოლო მონაცემებით Facebook-ი ყველაზე მსხვილი სოციალური ქსელია. მან უკვე დიდი ხანია გაუსწრო ერთ-ერთ თავის მსხვილ კონკურეტს Myspace-ს, რომელიც 2005 წელს მედია მაგნატმა, რუპერტ მერდოკმა 580 მილიონ დოლარად შეიძინა. დღეს Facebook-ს 400 მილიონზე მეტი მომხმარებელი ჰყავს მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან. ფეისბუქის ოფიციალურმა მოგებამ 2009 წელს 700 მილიონი დოლარი შეადგინა.

იცნობდეთ – მარკ ცუკერბერგი

ფეისბუქის შემქმნელი მარკ ცუკერბერგი (Mark Elliot Zuckerberg) დღეს 26 წლისაა. ის ჯერ კიდევ 23 წლის იყო, როდესაც თავისი ქმნილების წყალობით ყველაზე ახალგაზრდა მილიარდერი გახდა.

რამდენიმე წლის წინათ, მარკ ცუკერბერგმა New York Times-ის გამომცემლისა და დირექტორთა საბჭოს თავმჯდომარის, არტურ ზულცბერგერის კუთვნილი თვითმფრინავით იმგზავრა. მაშინ ფეისბუქის შემქმნელმა, თვითმფრინავზე ოცი წუთით დააგვიანა. მას სპორტული შორტები და „შლიოპანცები“ ეცვა. მგზავრობის განმავლობაში New York Times-ის გამომცემელი და მარკი მასმედიის მომავალზე საუბრობდნენ. მსგავსი განსხვავებული შეხედულებების მქონე ორი ადამიანის პოვნა, ალბათ, ძნელი იქნებოდა. მგზავრობის დასასრულს ერთ-ერთი ჟურნალისტი New York Times-ის გამომცემელს გაესაუბრა. გამომცემელმა ჟურნალისტს განუცხადა, რომ Facebook-ის დამფუძნებელი მართალია ჭკვიანია, მაგრამ ძალიან ახალგაზრდაა. და ყველაფერთან ერთად, ძალიან, ძალიან იღბლიანიც. მერე კი დაამატა, რომ ეს ახალი მოდული ინტერნეტ გართობები მალე გაივლისო. ამ საუბრიდან ერთი წლის შემდეგ New York Times-ის აქციებმა საგრძნობლად დაიკლო ფასში. ხოლო ფეისბუქის მოგებამ არანაკლებ საგრძნობლად მოიმატა.

ყველაფერი არც ისე მშვენივრად არის

ცნობილია, რომ შეერთებული შტატების ახალი ადმინისტრაცია დიდ ყურადღებას უთმობს ახალ მედიებსა და სოციალურ ქსელებს. მიუხედავად ამისა, ბარაკ ობამამ ამირიკელ სკოლის მოსწავლეებს სიფრთხილისკენ მოუწოდა. ერთ-ერთ შეხვედრაზე, ერთმა თინეიჯერმა პრეზიდენტს ჰკითხა - რა რჩევას მისცემდითო მას, ვისაც პრეზიდენტობა სურსო. რაზეც ბარაკ ობამამ უპასუხა:

„პირველ ყოვლისა, მინდა, რომ ყველანი, ვინც აქ იმყოფებით, სიფრთხილით მოეკიდოთ იმას, რასაც Facebook-ში „დაპოსტავთ“. რადგანაც YouTube-ის ხანაში, ყველაფერი, რასაც აკეთებ, შეიძლება, მოგვიანებით წინ დაგხვდეთ.“

„როდესაც ახალგაზრდა ხარ, ხშირად უშვებ შეცდომებს. ხანდახან სისულელეებსაც კი სჩადიხარ. მე ბევრი მსმენია იმ ადამიანებზე, რომლებსაც Facebook-ზე რაღაც გამოუქვეყნებიათ, შემდეგ კი, პრობლემები შექმნიათ.“

ამერიკის პრეზიდენტი პიროვნების კომპრომენტირებაზე საუბრობდა, მაგრამ ხანდახან საქმე კიდევ უფრო რთულად არის ხოლმე.

განგაშის ღილაკი

უკვე დიდი ხანია მიდის საუბარი Facebook-ში განგაშის ღილაკის განთავსებაზე. ერთ-ერთი ბოლო ისტორია, რომელმაც ეს საკითხი კვლავ აქტუალური გახადა, გაზაფხულზე მოხდა. მაშინ მანიაკმა, პიტერ ჩეპმენმა Facebook-ის საშუალებით 17 წლის ეშლი ჰოლი გაიცნო. პიტერ ჩეპმენმა თავი თინეიჯერად წარადგინა და გოგონას შეხვედრაზე შეუთანხმდა, შემდეგ კი გააუპატიურა და მოკლა.

როგორც ჩანს, პიტერ ჩეპმენი სანამ თავის მსხვერპლს იპოვიდა, სხვასაც გაუბა საუბარი, უბრალოდ, სხვები დროულად მიხვდნენ, რომ რაღაცაშია საქმე და აღარ განაგრძეს მანიაკთან ურთიერთობა. Facebook-ს განგაშის ღილაკი რომ ჰქონოდა, მაშინ ჩეპმენის მოსაუბრეები ამ ღილაკის საშუალებით შეატყობინებდნენ სხვა მომხმარებლებს, რომ უკეთესია ამ პიროვნებას მოერიდოთო. და თუკი ასეთი შეტყობინებები ბევრი იქნებოდა, მაშინ შეიძლება ამ საქმით პოლიციაც დროულად დაინტერესებულიყო.

ასეა თუ ისე, Facebook-მა არასამთავრობო ორგანიზაციების, პოლიტიკოსებისა და სამართალდამცავი ორგანოების ზეწოლის მიუხედავად, კვლავ უარი განაცხადა საგანგაშო ღილაკის განთავსებაზე. „ბავშვთა ექსპლუატაციისა და ინტერნეტ ძალადოობისგან დაცვის ცენტრის“ აღმასრულებელმა დირექტორმა, ჯიმ გემბელმა განაცხადა, რომ იგი შეხვდა Facebook-ის ხელმძღვანელობას ვაშინგტონში, თითქოს საუბარი სწორი მიმართულებით მიდიოდაო, მაგრამ საბოლოოდ, შედეგი მაინც მიუღწეველი დარჩა.

გაზეთი პრაიმ ტაიმი, N65

სანდრო ასათიანი

სად არის რეალობა?

ხშირად მსმენია, რომ ტექნიკურმა პროგრესმა, კერძოდ კი კომპიუტერებმა, ადამიანები მატერიალურ ღირებულებებზე ორიენტირებულ არსებებად აქცია, იმასაც ამბობენ, რაც უფრო წინ მიიწევს კაცობრიობა, მით უფრო შორდება თავის მიზნებსა და ოცნებებსო. მე კი მაგალითად, პირიქით ვფიქრობ კომპიუტერებმა ადამიანები თავიანთ ფიქრებსა და ოცნებებს ისე დაახლოვა, როგორც არასდროს და ეს ჯერ მხოლოდ დასაწყისია, ვინაიდან რაც დრო გადის, სულ უფრო იშლება ზღვარი რეალურსა და გამოგონილს, რეალურსა და ვირტუალურს შორის. და თუკი ის ვირტუალური სამყარო, რომელსაც ჩვენ ყველანი ვაშენებთ, არც ისე იდეალურია, ამაში ისევ ჩვენ, კაცობრიობა ვართ დამნაშავე. რადგან, როგორც ჩანს, ჩვენი მიზნები და ოცნებები არც ისე მოხდენილია, როგორადაც ვცდილობთ წარმოვაჩინოთ.

ვირტუალური მეგობრები

ადამიანები სულ უფრო მეტ და მეტ დროს ვატარებთ კომპიუტერთან. გასაგებია, რომ დღეს ბევრი რამის გაკეთება კომპიუტერის გარეშე უბრალოდ შეუძლებელია, მაგრამ პარადოქსია, რომ კომპიუტერთან მუშაობით დაღლილი ადამიანი ხშირად თავისუფალ დროსაც ისევ კომპიუტერთან ატარებს.

კაცობრიობის ერთ-ერთმა ძირითადმა, სოციალურმა ინსტინქტმა ვირტუალურ სამყაროში ნახა გასაქანი. ამის ნათელი მაგალითი სოციალური ქსელების უსაზღვრო პოპულარობაა. სოციალური ქსელების საშუალებით ადამიანები ერთმანეთთან ურთიერთობენ, ფოტოებსა და ახალ ამბებს ცვლიან, ზოგჯერ უბრალოდ უსაგნოდ საუბრობენ. უცნაურია, მაგრამ ჩემი ვირტუალური მეგობრების გარკვეულ ნაწილს, რეალურ ცხოვრებაში, არც კი ვიცნობ.

ვირტუალური სასაფლაო

ადამიანები რომ თავიანთი ცხოვრების დიდ ნაწილს არარსებულ, ვირტუალურ სამყაროში ატარებენ, ეს უკვე გასაგებია, მაგრამ, როგორც ჩანს, მალე სიკვდილის შემდეგაც ვირტუალურ სამყაროში ვპოვებთ საბოლოო განსასვენებელს. ამის პრეცედენტი სულ ცოტა ხნის წინ ჰონკონგში გაჩნდა. ქალაქის მერიამ ვირტუალური სასაფლაო შექმნა. ამიერიდან, გარდაცვლილთათვის საკადრისი პატივის მიგება ინტერნეტის საშუალებითაც გახდა შესაძლებელი.

ჩინური ტრადიციის შესაბამისად, გარდაცვლილ პიროვნებას ახლობლები პატივს ერთი წლის განმავლობაში რამდენიმეჯერ მაინც მიაგებენ ხოლმე. იმის გამო, რომ ბევრი ჰონკონგელი ჩინეთის სხვადასხვა ქალაქში ან სულაც უცხოეთში ცხოვრობს, ტრადიციების დაცვა სულ უფრო რთული ხდება. ამიტომაც გადაწყვიტა ჰონკონგის მთავრობამ, ეს უცნაური პროექტი განეხორციელებინა. ამიერიდან ჰონკონგელებს შეუძლიათ გარდაცვლილი ახლობლის ფოტოები და ვიდეო ინტერნეტსასაფლაოზე განათავსონ. სასაფლაოზე ასევე სამძიმრისა და ვირტუალური საჩუქრების დატოვებაც არის შესაძლებელი, მაგალითად, ყვავილების, სანთლების, ხილისა და სხვადასხვა კერძებისაც.

თავად ვირტუალური სასაფლაო კომპიუტერის მონიტორზე მწვანე მინდორივით გამოიყურება. ვირტუალურ სასაფლაოზე ადგილის მოსაპოვებლად რეგისტრაციაა საჭირო და დასაბუთება, რომ გარდაცვლილი პიროვნება მართლაც ჰონკონგში ცხოვრობდა.

როგორც სააგენტო ფრანს პრესი იუწყება, ვირტუალური სასაფლაოს შექმნა ქალაქს ერთი მილიონი ჰონკონგური დოლარი (130 ათასი ამერიკული დოლარი) დაუჯდა.

ვირტუალურ სამყაროში დაკარგულები

დროდადრო ინტერნეტში ახალი ამბების კითხვისას შემზარავ ისტორიებს წააწყდები ადამიანი. მაგალითად, სადღაც ჩინეთში, მოზარდი რამდენიმე დღე გადაბმულად თამაშობდა კომპიუტერთან და ამ პროცესში იმდენად ჩაერთო, რომ რეალობასთან კავშირი საერთოდ გაწყვიტა, სულ გადაავიწყდა ძილი და დასვენება, შესაბამისად, მისი ორგანიზმი გამოიფიტა და მოზარდი გარდაიცვალა.

ან კიდევ ახალგაზრდა წყვილი ინტერნეტში ვირტუალურ ბავშვს ზრდიდა და ამით ისე გაერთო, რომ თავიანთი რეალური, მცირეწლოვანი ბავშვი საერთოდ გადაავიწყდათ, რის გამოც ჩვილი გარდაიცვალაო.

შეიძლება ეს ისტორიები სულაც ვიღაცის ბოროტი ხუმრობა იყოს. დღეს ინტერნეტში ხომ ვისაც უნდა და რასაც უნდა, იმას აქვეყნებს, მაგრამ, როგორც იტყვიან, ყველა ხუმრობაში (ბოროტშიც კი) სიმართლის მარცვლები ურევია.

ახალი თაობა და ახალი რეალობა

პატარა რომ ვიყავი, არ მიყვარდა საშინელებათა ფილმების ყურება. დღეს რომ იმ ძველ ფილმებს ვუყურებ მეცინება იმდენად მიამიტურად გამოიყურება. მაშინ კი, ბავშვობაში, ყველაფერი მეტისმეტად რეალური იყო ჩემთვის. დღევანდელი ბავშვები არა მარტო ფილმებში უყურებენ არარსებულ არსებებს, არამედ კომპიუტერული თამაშების წყალობით მათთან უშუალო კონტაქტშიც არიან. კომპიუტერული თამაშები კი, რაც დრო გადის ,სულ უფრო და უფრო რეალისტური ხდება. ამგვარ გარემოში გაზრდილი ადამიანებისთვის, ალბათ, კიდევ უფრო პირობითი იქნება რეალურ და ვირტუალ სამყაროს შორის არსებული ზღვარი.

გაზეთი პრაიმ ტაიმი, N67

სანდრო ასათიანი

ინტერნეტ ტელევიზია

გლობალური ცვლილებები ერთბაშად არ ხდება. ცხოვრობენ ხოლმე ადამიანები, თავისთვის ცხოვრობენ, ცხოვრობენ და მერე რაღაც მომენტში ირკვევა, რომ თურმე, დრო, რომელშიც ისინი ცხოვრობდნენ, ჩვეულებრივი დრო კი არ იყო, არამედ კაცობრიობის წინ გადადგმული დიდი ნაბიჯი.

ჩვენს ყოველდღიურობასაც თუ გადავხედავთ, დავინახავთ, რომ დიდი ცვლილებების პერიოდში ვცხოვრობთ. ეს ცვლილებები ადამიანების ყოველდღიური ფუსფუსის პარალელურად ხდება.

გუშინწინ

ბევრი ისეთი ნივთი, რომლის არსებობაც სულ ცოტა ხნის წინ ფანტასტიკურობისა და რეალობის ზღვარზე იყო, დღეს სავსებით ჩვეულებრივია. მაგალითად, ტელევიზორი. ახლა ტელევიზორი ყველგან არის: მანქანის სალონში, მობილურ ტელეფონში და ა.შ. მაგრამ არსებობს უამრავი უფროსი ასაკის ადამიანი, რომელსაც ჯერ კიდევ ახსოვს, როგორ გაჩნდა პირველი შავ-თეთრი ტელევიზორი.

ახალი გამოგონება, ტექნიკური შესაძლებლობებით, საგრძნობლად ჩამოუვარდებოდა დღევანდელ ტელევიზორს. მის პატარა ეკრანზე ძნელად თუ გაარჩევდი რა ხდებოდა. უფრო მეტიც, ერთი ჩემი მეგობარი მიყვებოდა, რომ, როდესაც ტელევიზორები ახალი შემოსული იყო და ტელეგადაცემები დღეში მხოლოდ რამდენიმე საათი გრძელდებოდა, მისი დიდი ბებია გადაცემების დაწყებამდე საგანგებოდ გამოეწყობოდა და ისე ჯდებოდა ტელევიზორის წინ. და თანაც ასე განმარტავდა – აბა, შვილებო, მოუწესრიგებელი ხომ არ გამოვჩნდები ხალხის წინო. მიუხედავად იმისა, რომ იმ ხანად ხალხი მართლაც დადიოდა ერთმანეთთან სტუმრად, ტელევიზორის საყურებლად, ბებია ამ შემთხვევაში, იმათ გულისხმობდა ვინც ტელევიზორში გამოჩნდებოდა ხოლმე.

გუშინ

ტელევიზორები შემოიჭრნენ ჩვენს სასტუმრო ოთახებში და დიდი ხნით დაისადგურეს იქ. ახლო წარსულის იდილიური ოჯახური სცენა გულისხმობდა სასტუმრო ოთახს, რომელშიც მთელი ოჯახი ტელევიზორს უყურებს. ტელევიზორში კი პოპულარული გადაცემა გადის, მაგალითად, ისეთი, როგორიც „ილუზიონი“იყო.

იმ ხანად, ტელემაუწყებლებს სრული კონტროლი ჰქონდათ, დღის განრიგზე. გადაცემა, რომელიღაც კონკრეტულ დროს გადიოდა ეთერში და ტელემაყურებელი მოუთმენლად ელოდა ამ დროს, ვინაიდან საყვარელი გადაცემის ნახვის საშუალება მხოლოდ ამ კონკრეტულ დროს და მხოლოდ ტელევიზორში ჰქონდა.

სწორედ ამიტომ, არსებობდა „პრაიმ ტაიმის“ ურყევი ცნება. ანუ დრო, როდესაც ტელევიზორთან აუდიტორიის მაქსიმალური რაოდენობა იკრიბებოდა. დროის ეს მონაკვეთი პოპულარული ტელეარხის უზარმაზარი განძი იყო.

დღეს

დღეს სიტუაცია შეცვლილია. ამა თუ იმ გადაცემის ნახვის რამდენიმე ალტერნატივა არსებობს, მაყურებელი დროში არ არის შეზღუდული. ინტერნეტმა თავად „პრაიმ ტაიმის“ მნიშვნელობაც შეასუსტა. შორს რომ არ წავიდეთ, დღეს ქართველ მაყურებელს შეუძლია შევიდეს საიტზე – www.myvideo.ge. აირჩიოს სასურველი ტელეარხი და ტელევიზორს ინტერნეტის საშუალებით უყუროს. მაგრამ სასწაული ამით არ მთავრდება. ამ ვებსაიტის დახმარებით, შესაძლებელია წამყვანი ქართული ტელეარხების მაუწყებლობა მაქსიმუმ 10 დღით უკან იყოს „გადახვეული“. მომხმარებელს შეუძლია აირჩიოს ნებისმიერი დრო გასული 10 დღის განმავლობაში და ამ კონკრეტულ დროს გასულ გადაცემასა თუ ფილმს უყუროს. შესაბამისად, თუკი რომელიმე სიუჟეტი ან გადაცემა ვერ ნახეთ, ისღა დაგრჩენიათ ინტერნეტს მიუჯდეთ და www.myvideo.ge-ზე შეხვიდეთ.

თუმცა ტელეარხების დიდი ნაწილი ისედაც მიხვდა, რომ ის, რაც იყო ოდესღაც, აღარ დაბრუნდება, ამიტომაც ისინი თავადვე ათავსებენ თავიანთ გადაცემებს საკუთარ ვებგვერდებზე. ამგვარ საიტებზე www.myvideo.ge-ს გარეშეც შეგიძლიათ მოიძიოთ სასურველი სიუჟეტი.

და საერთოდ

ინტერნეტ მედიები საკმაოდ სწრაფად ვითარდებიან. მაგალითად, თავისი არსებობის საკმაოდ მოკლე პერიოდის განმავლობაში, უკვე უამრავი სხვადასხვა სახის ინტერნეტ ტელევიზია შეიქმნა. ინტერნეტ ტელევიზიები იმდენი და იმდენნაირია, რომ დადგა დრო მათი კლასიფიცირებისა.

ინტერნეტ ასლი: ტრადიციული, მსხვილი ტელეარხების ინტერნეტ მაუწყებლობა, ანუ, როდესაც ის, რაც ეთერში გადის, ინტერნეტში თავსდება. როგორც უკვე აღვნიშნე, დღეს თუკი რომელიმე ქართული ტელეარხის ყურება მოგინდათ, ინტერნეტის საშუალებით ამას ყოველგვარი პრობლემის გარეშე შეძლებთ. თანაც ინტერნეტს ბევრი პლიუსი გააჩნია. მაგალითად, შეგიძლიათ ეთერში უკვე გასული გადაცემები ან ფილმები ნახოთ.

უბრალოდ ინტერნეტ ტელევიზია: ამ კატეგორიაში ისეთ რესურსებს გავაერთიანებდი, რომლებიც მხოლოდ ინტერნეტში მაუწყებლობენ. ასეთ ტელევიზიებს, როგორც წესი, არც ისე დიდი ფინანსური შესაძლებლობები გააჩნიათ, რაც ვიდეომასალის ტექნიკურ ხარისხზე აისახება-ხოლმე. თუმცა მათი მთავარი პლიუსი უშუალობა და მეტი თავისუფლებაა. ინტერნეტში მაუწყებლობა ხომ მედიის შესახებ კანონით არ რეგულირდება. ამიტომაც ასეთ რესურსებზე უფრო თამამ სიუჟეტებს იხილავთ ხოლმე. აი რამდენიმე რესურსის ინტერნეტ მისამართიც: www.fora.tv, www. current.com, www.clicknetwork.tv. მსგავსი ქართული რესურსებიდან www.gevision.tv - ს გავიხსენებდი, რომელმაც ერთ წელიწადზე ოდნავ მეტი იმუშავა და შარშან წლის ბოლოს შეწყვიტა მაუწყებლობა. მიზეზებს შეგიძლიათ ამ ინტერნეტ ტელევიზიის ვებგვერდზე გაეცნოთ. მოქმედი რესურსებიდან კი www.itv.ge - ს გავიხსენებ. ქართულ რესურსებს ერთი თვალშისაცემი თავისებურება გააჩნიათ. თუკი მსგავსი ხასიათის უცხოური რესურსები ძირითადად გართობაზეა ორიენტირებული, ქართული რესურსები ზედმეტად პოლიტიზირებულია.

უფრო მეტი ვიდრე ტელევიზია: ამ კატეგორიაში ისეთ რესურსებს გავაერთიანებდი, რომლებიც ზემოთ ჩამოთვლილი სერვისების პარალელურად, მომხმარებლებს ფილმების უზარმაზარ ბიბლიოთეკას სთავაზობს. ანუ, თქვენ შეგიძლიათ აირჩიოთ რომელიმე ტელეარხი, ტელევიზიის მიერ დამზადებული სიუჟეტი ან გადაცემა, ანდა უბრალოდ ფილმების უზარმაზარი ბიბლიოთეკიდან თქვენთვის სასურველ ფილმს უყუროთ. ყველა ფილმი საკმაოდ მაღალი ხარისხისაა და სულაც არ არის საჭირო მათი თქვენს კომპიუტერში გადმოწერა. მსგავსი რესურსი ჯერჯერობით არც ისე ბევრია და ბევრი მათგანი ჯერჯერობით შექმნის სტადიაშია. მაგალითად, www.heaventv.tv -ს მოვიყვანდი.

სახალხო ტელევიზია: ტექნოლოგიების განვითარებასთან ერთად, სულ უფრო ადვილი ხდება საკუთარი ვიდეოსიუჟეტების მომზადება და მათი ინტერნეტში განთავსება. ბევრი ამას აკეთებს კიდეც. მაგალითად, www.youtube.com -ზე ან იუთუბის ქართულ ანალოგზე www.tvali.ge -ზე. ზოგი კი თავის საქმეს სხვებზე უფრო სერიოზულად უდგება და ამ რესურსების საშუალებით საკუთარი ტელეარხის შექმნას ცდილობს. აი, შესაბამისი მაგალითებიც: www.youtube.com/user/ijustine. „ი-ჯასტინს“ არხს 500.000-ზე მეტი ხელისმომწერი ჰყავს. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ერთი ადამიანის მიერ გაკეთებული ტელევიზიაა, აქ უხვადაა რეკლამაც, რაც ამ საქმიანობის სარფიანობაზე მიუთითებს. მსგავსი ქართული რესურსებიდან კი www.youtube.com/user/SweetBelladoreGirl - ს მოვიყვანდი. ამ რესურსს, რა თქმა უნდა, გაცილებით მოკრძალებული პუბლიკა ჰყავს.

გაზეთი პრაიმ ტაიმი, N59

სანდრო ასათიანი

მოდით, სიმბოლოებით ვილაპარაკოთ

უფროსები ხშირად წუწუნებენ - ეს ახალგაზრდა თაობა არაფერს კითხულობს და ძალიან გაუნათლებელიაო. წყაროებს რომ ჩაუღრმავდეთ, მსგავს განცხადებებს უხვად მოიძიებთ სხვადასხვა ეპოქებისა და კულტურების ლიტერატურაშიც. თითქოს ოდესღაც ზეგანათლებული თაობა არსებობდა, და მას მერე კაცობრიობა, თაობიდან თაობამდე, მუდმივ რეგრესს განიცდის.

რეალურად კი, ყოველი ახალი თაობის ინტერესი წინა თაობის მისწრაფებებისაგან განსხვავდება და უკმაყოფილებაც აქედან ჩნდება. გარდა ინტერესებების ცვლილებისა, იცვლება თავად ინფორმაციის მიღების და გადაცემის მექანიზმები. მაგალითად, შუა საუკუნეებამდე ინფორმაცია ძირითადად ვერბალურად, მოყოლით გადმოიცემოდა. იმ ადამიანების დიდ ნაწილსაც, რომლებიც წიგნებს ფლობდნენ, ძირითადად, თავიანთი მსახურები და მასწავლებლები უკითხავდნენ. წიგნის კითხვა ერთობ სერიოზული და რთული საქმიანობა იყო.

გრაფიკები

ინფორმაციის რაოდენობა სულ იზრდება და რაღაც ეტაპზე ინფორმაციის ვიზუალიზაციის ახალი ხერხებიც გაჩნდა. ადამიანებმა გრაფიკები გამოიგონეს. ასე ერთ გამოსახულებაში დიდი ოდენობის ინფორმაციის გადმოცემა შესაძლებელია. საკმარისია, ერთი თვალი გადაავლო გრაფიკს, რომ ინფორმაცია მიღებულია. თუმცა, ეს, არც ისე ადვილი საქმეა.

ედვარდ რ. ტაფტი (Edward Rolf Tufte) ერთ-ერთ თავის წიგნში წერდა, რომ 1986 წელს იანვარში მომხდარი კოსმოსური შატლის აფეთქება, რომელმაც ასტრონავტების სიცოცხლე იმსხვერპლა, შესაბამის დოკუმენტაციაში არასწორად ვიზუალიზირებული ინფორმაციის გამო მოხდა. ანუ, გაუგებრად დახატულმა გრაფიკებმა, ინფორმაციის აღქმას შეუშალა ხელი და ამას ადამიანების სიცოცხლე შეეწირა.

უნივერსალური ენა

გრაფიკები მხოლოდ ერთი პატარა ნაწილია იმ საინტერესო პროცესებისა, რომლებიც ჩვენს ირგვლივ ვითარდება. თითქოს, შეუმჩნევლად და ყოველგვარი წინასწარი მომზადების გარეშე, ადამიანები ახალ ენასა და ანბანს ვქმნით.

ეს პროცესი ელექტრონული მოწყობილობების შექმნასთან ერთად დაიწყო. როდესაც პირველი პერსონალური კომპიუტერები შეიქმნა, საჭირო გახდა, ბევრი რთული და ადამიანისთვის გაუგებარი პროცესი, მარტივი ვიზუალური ნიშნებით გამოესახათ. მანამდე კომპიუტერებს მხოლოდ სამეცნიერო მიზნებისთვის იყენებდნენ და კომპიუტერთან სამუშაოდ სპეციალური ცოდნა იყო საჭირო. ზოგ შემთხვევაში, მომხმარებელს, კომპიუტერთან საურთიერთოდ ინჟინერიც ეხმარებოდა. აი, პერსონალური კომპიუტერი კი უკვე ჩვეულებრივი, რიგითი მომხმარებლისთვისაც გასაგები უნდა ყოფილიყო. ამისთვის შეიქმნა ეგრეთწოდებული (GUI) - მომხმარებლის გრაფიკული ინტერფეისი. ანუ იმ გამოსახულებათა ერთობლიობა, რომელსაც მონიტორზე ვხედავთ და რომლის საშუალებითაც ვხვდებით, რომელ ოპერაციას ასრულებს ახლა კომპიუტერი. მაგალითად: იმისთვის, რომ ინფორმაცია კომპიუტერში შევინახოთ, ამ ინფორმაციას (ფაილს) საქაღალდეში (ფოლდერში) ვდებთ. რეალურად კი, კომპიუტერი ამ ოპერაციის ჩატარებისას არსად არაფერს არ დებს. ეს ვიზუალური ინტერპრეტაცია უფრო გასაგებია ადამიანისთვის, ვიდრე რეალური პროცესები, რომლებიც კომპიუტერში მიმდინარეობს.

ერთ-ერთი პირველი კომპიუტერულ სიმბოლოთა ერთობლიობა, მაკინტოშის კომპიუტერებისთვის შეიქმნა. ეს ამოცანა ცნობილმა დიზაინერმა სუსან კარემ (Susan Kare) შეასრულა. რეზულტატი მართლაც შთამბეჭდავი გამოვიდა. მიუხედავად იმისა, რომ მას შემდეგ მრავალი წელი გავიდა, ის ვიზუალური სიმბოლოები, რომლებიც მაშინ შემუშავდა, დღესაც გვხვდება, უმნიშვნელო მოდიფიკაციებით.

დღესდღეობით ეს სიმბოლოთა ერთობლიობა თითქმის ყველა ელექტრონულ მოწყობილობაში გვხვდება. მაგალითად, საკმარისია, თანამედროვე ახალგაზრდამ თუნდაც მისთვის უცნობი მოდელის მობილური ტელეფონი აიღოს ხელში, რომ სიმბოლოების დახმარებით ძალიან მარტივად გაერკვევა მის ფუნქციებში.

თანაც ეს სიმბოლოთა (პიქტოგრამების) ენა, რაც დრო გადის, სულ უფრო და უფრო რთულდება, ფართოვდება...

პარალელი ისტორიიდან

თავად პირველი დამწერლობაც ხომ იგივე პრინციპის საფუძველზე შეიქმნა. ჯერ მარტივი ნახატები გაჩნდა, რომლებიც კონკრეტულ ობიექტებს გამოხატავდნენ და შემდეგ, ამ პიქტოგრამების გართულების საფუძველზე შეიქმნა პირველი ანბანიც.

განათლებული გაუნათლებელი თაობა

სტატიის დასაწყისში ახალგაზრდა თაობის მიმართ უფროსი თაობის პრეტენზიებზე ვსაუბრობდი. მაგრამ ხშირად კომიკური სიტუაცია იქმნება. ფაქტია, რომ ახალგაზრდა თაობამ უცებ აუღო ალღო სიმბოლოთა იმ ანბანს, რომელიც ტექნოლოგიების განვითარების შედეგად შეიქმნა. დღეს ხშირად ნახავთ სიტუაციას, როდესაც უფროსი, განათლებული თაობის წარმომადგენლები, ახალგაზრდებს მობილურებსა თუ კომპიუტერულ ტექნიკასთან ურთიერთობისას, შველას სთხოვენ-ხოლმე. არც ინტერნეტი არის მათთვის ადვილად გასაგები...

გაზეთი პრაიმ ტაიმი, N57

სანდრო ასათიანი